Er moesten zo’n vijf miljoen ketels en kooktoestellen bij 2,5 miljoen huishoudens worden vervangen. Weg met de kolen, weg met de olie, weg met de lokale gasfabrieken: heel Nederland moest over op het Groningse gas. Een operatie van formaat. Met succes. Binnen vijf jaar had 80 procent van de huishoudens een gasaansluiting.

Een leuke anekdote: Op 7 december 1968 wordt Egmond aan Zee als laatste gemeente aangesloten op het aardgasnet. Een groot feest werd gevierd. Sinterklaas - toch nog in het land - kwam langs om ceremonieel enkele oude kooktoestellen in een graf te laten zakken. Ook toenmalig PvdA-fractievoorzitter Joop den Uyl en minister van economische zaken Jan de Pous, waren aanwezig. Beiden werden door Sinterklaas geprezen voor de voortvarendheid waarmee zij de aardgasdistributie hadden ontwikkeld. Als beloning mochten zij een klein pakje en een handvol pepernoten in ontvangst nemen. Den Uyl smeet ze de zaal in, De Pous bleek ze voor zijn kinderen te hebben bewaard. 

De tijden zijn veranderd voorzitter. Na het sluiten van de gaskraan is het grotendeels uitfaseren van het gasnet een logisch vervolg. Het zuivere Groningse gas dat door de leidingen stroomde is immers al vervangen door het vele malen vuilere én duurdere schaliegas uit de Verenigde Staten, of dreigt te worden vervangen door gas waar bloed aan kleeft uit Azerbeidzjan of Qatar.

Voor de ChristenUnie-SGP is het daarom helder: het is verstandig over te gaan op alternatieven. We wenden de steven. Naar oplossingen. Waarbij we moeten beseffen dat elke keuze, of die nu in eerste instantie collectief is - een warmtenet - of individueel lijkt - kiezen voor een warmtepomp - of zo lang mogelijk doorgaan met aardgas - collectieve consequenties heeft, of het nou aanleg van een warmtenet is, het verzwaren van het elektricitietsnet of het vervangen van steeds vaker lekkende aardgasleidingen. De warmtetransitie is een operatie van formaat. De prestatie van de jaren ’60 vraagt om een vervolg. Maar de gekozen aanpak is compleet anders. Geen Rijksaanpak, geen collectieve operatie, maar een gemeentelijke aanpak met aandacht voor individuele situaties, waarin we eindeloos praten, maar niet doorzetten.

En daar staan wij aan de lat voorzitter. Hoe gaan we op Oudewaterse schaal aan de slag?

Laat ik dan beginnen met een groot compliment. Er ligt gewoon een goed stuk. Goed leesbaar, heldere bewoordingen, heldere wetgevingskaders en goed uitgelegde keuzes. Dat zien we ook wel eens anders, waarvoor dank.

De ChristenUnie-SGP staat achter het gemaakte programma, maar wil 3 kanttekeningen maken. Het moet haalbaar, betaalbaar, uitvoerbaar zijn.

Haalbaar betekent: iedereen kan meedoen. Ik noemde in het forum al de doenvermogentoets. Is het college bereid deze uit te laten voeren in de Wijk NoortSyde. Want niet al onze inwoners zijn even zelfredzaam. En de operatie waar we voor staan is er nogal een. Zeker voor kwetsbare eigenaar bewoners vergt dat het nodige. Als je het water aan de lippen staat, heb je dan wel geld, tijd en zin om je ketel te vervangen of panelen te plaatsen? Laat staan een warmtepomp installeren. Het college moet zich daar echt voor inspannen dat we Niemand achterlaten

Haalbaarheid staat of valt ook met betrokkenheid van bewoners. Dan moet je überhaupt weten wat er te wachten staat. En die bekendheid is er absoluut nog niet. Wat mij betreft drukken we de afbeelding op bladzijde 4 paginagroot af in de Ijsselbode. Dat is een eerste stap. Maar mensen meenemen vergt veel meer. Ik wil het college vragen daar in het uitvoeringsplan nadrukkelijk aandacht aan te schenken.

Dan betaalbaar. Want veel mensen weten niet dat gas de komende jaren flink duurder gaat worden. Zij het niet doo landelijke tarieven, dan wel door Europese. ETS II in jargon. Men zal over een aantal jaar maar wat graag over gaan op elektrisch of anders verwarmen. Het vraagt tempo van de gemeente, ook met uitrollen van het warmtenet. Want voor je het weet is iedereen in de wijk Hekendorp al over op de warmtepomp, en heeft het warmtenet gewonnen uit ons afvalwater al geen zin meer. Laten we onze inwoners dan ook in dat soort strategische vraagstukken meenemen. En aanmoedigen om soms vaart te maken, of juist gas terug te nemen. Dit en andere elementen staan in een motie die ik samen met VVD indien.

Betaalbaar gaat eerst en vooral ook om de kwetsbare eigenaar bewoner. Zijn de routes naar subsidie voldoende bekend? Is het isolatieprogramma al voldoende op dreef? Zijn de energiecoaches al op alle adressen geweest? Ik pleit voor meer urgentie hierbij.

Dan uitvoerbaar. Ik heb zorgen over de gemeente. We hebben op veel fronten te weinig capaciteit, gaat het ons hier wel lukken? Dat zou een drama betekenen voor de inwoner, en het klimaat. Graag een reflectie van het college. Kom ook op tijd naar ons toe als er geen capaciteit is, dan kan de gemeenteraad extra middelen of tijd beschikbaar stellen.

Betaalbaarheid is ook een issue bij huurders. Zij gaan niet over hun eigen huis, maar zien zich wel geconfronteerd met een hogere energierekening. Gelukkig zijn er landelijke afspraken, maar het college mag gerust optreden als hoeder van de belangen van haar kwetsbare inwoners en in de lokale afspraken om een onsje meer vragen. Zeker als we weten dat het geld tegen de plinten klotst bij de Woningraat. Als we niet kunnen bouwen, ga dan volop verduurzamen! Daarom dien ik graag een motie op dit punt mede in.

Lokale initiatieven in Hekendorp en Papekop wil de gemeente aanmoedigen. Daar vraag ik hoe dan? Daar heb ik geen goed antwoord op gekregen, ik hoor het graag. Verder moeten zij op termijn natuurlijk ook gewoon over, zeker als er geen lokale initiatieven zijn. Het college moet dan ook voor de dorpen met een goede aanpak komen.

Ten laatste samenwerking. Stedin en het waterschap moeten echt in de meewerkstand. Ze zijn gelukkig betrokken, maar de urgentie daarvan onderstreep ik graag.

Voorzitter,
Ik wens het college veel succes bij de vervolgstappen. Ik zou zeggen: nodig de Sint maar vast uit!